Wpływ snu na zdrowie, oraz jego niezwykłe działanie

Sen stanowi jedną z podstawowych potrzeb fizjologicznych organizmu człowieka. Z punktu widzenia prawidłowego funkcjonowania, a nawet przetrwania odgrywa równie ważną rolę jak jedzenie, woda czy tlen. W dzisiejszych czasach, gdy tempo życia jest niezwykle duże wiele osób zdaje się o tym zapominać. Niektórzy nawet świadomie przedłużają okres swojej dobowej aktywności uważając sen za mało istotny, czasem nawet za stratę czasu. Oczywiście można zlekceważyć potrzebę snu, ale konsekwencje takiego działania będą bardzo szkodliwe zarówno dla ciała, jak i umysłu.

Sen oraz czuwanie to dwa cyklicznie występujące po sobie stany Ośrodkowego Układu Nerwowego. NREM (faza bez szybkiego ruchu gałek ocznych) to tak zwany głęboki sen. Czas, w którym aktywność mózgu zanika niemal całkowicie. Następuje wówczas jego regeneracja chemiczna na poziomie komórkowym oraz odpoczynek całego organizmu. Zwalnia metabolizm, rytm serca, oddech. Temperatura ciała spada o niecały stopień. Natomiast REM (faza z szybkim ruchem gałek ocznych) to sen aktywny, zwany inaczej paradoksalnym. W czasie jego trwania tworzą się marzenia senne. Mięśnie wiotczeją, a ciało pozostaje w bezruchu. Mózg w tej fazie pracuje intensywnie, choć w inny sposób, niż podczas czuwania. To czas przeznaczony na jego regenerację pod względem funkcjonalnym. Następuje odnowa wrażliwości receptorów odpowiedzialnych za odbiór bodźców zewnętrznych oraz odbudowa neuroprzekaźników. Dochodzi do porządkowania i segregowania wszystkich informacji zgromadzonych w ciągu dnia. Podczas tej fazy snu ma miejsce proces uczenia się, czyli utrwalania przyswojonych w stanie czuwania informacji. Nie bez powodu osobom mającym jakiś problem doradza się, aby się z nim przespały. Podobnie jak uczniom przed egzaminem zaleca się dużą ilość snu.

Orientacyjnie przyjmuje się, że gdy dorosły śpi mniej, niż 7 godzin na przestrzeni długiego okresu czasu, może to znaleźć odzwierciedlenie w obniżonym funkcjonowaniu jego organizmu. Jednak warto zauważyć, że zapotrzebowanie na sen to rzecz względna. Zależy ono nie tylko od wieku, ale także indywidualnych predyspozycji. Jak zatem określić ile godzin snu potrzebuje dana osoba? Wskazówką przy ustalaniu optymalnej długości snu jest uczucie relaksu i odprężenia oraz chęci do działania odczuwane tuż po przebudzeniu.

Niedobór snu, jak również niepełnowartościowy sen wynikający z zaburzeń jego jakości oraz rytmu prowadzą do zmian w gospodarce hormonalnej organizmu. Zmniejsza się ilość produkowanej przez organizm melatoniny, zwiększeniu natomiast ulega poziom kortyzolu, nazywanego hormonem stresu. Melatonina określana mianem hormonu snu odpowiada za ułatwianie zasypiania, regulowanie fazy oraz długości snu. Wydziela ją wyłącznie w ciemności gruczoł dokrewny zwany szyszynką. Osoby, które pracują w trybie zmianowym, bądź często odbywają podróże lotnicze, w trakcie których pokonują kilka stref czasowych często cierpią na zaburzenia związane z jej produkcją, co z kolei skutkuje trudnościami z zasypianiem. Melatonina pobudza również układ immunologiczny, normalizuje poziom cholesterolu we krwi oraz neutralizuje negatywne skutki przedłużającego się stresu spowodowane działaniem kortyzolu. Posiada także zdolność do wywoływania procesu usuwania wolnych rodników z komórek organizmu, co jest nie bez znaczenia w kontekście profilaktyki nowotworów oraz miażdżycy. Wolne rodniki są też odpowiedzialne za szybsze starzenie się organizmu. Jest więc sporo racji w stwierdzeniu, że sen sprzyja urodzie. Z punktu widzenia zdrowia ważna jest nie tylko ilość przesypianych godzin, ale również pory, o których udajemy się na spoczynek. Późne zasypianie prowadzi do skrócenia fazy snu głębokiego, podczas której przysadka mózgowa produkuje największą ilość somatotropiny, hormonu odpowiedzialnego za wzrost oraz regenerację komórek. Dlatego młodzież w okresie wzrostu, jak również osoby starsze, chore powinny starać się zasypiać o wcześniejszych godzinach.

Obniżony nastrój, rozkojarzenie, trudności z koncentracją, pamięcią, opóźniony refleks, brak energii oraz chęci do działania to objawy, które pojawiają się już przy niewielkim niedoborze snu. Przewlekły brak snu prowadzi do zmęczenia, osłabienia fizycznego oraz obniżenia odporności organizmu. Powoduje zaburzenia pamięci oraz metaboliczne (wzrost ciśnienia krwi, wzmożony przyrost masy ciała). W toku prowadzonych badań ustalono, że jest związek pomiędzy brakiem snu, a zwiększonym ryzykiem wystąpienia cukrzycy oraz otyłości. Można je wytłumaczyć zmianami w metabolizmie glukozy, zwiększonym łaknieniem oraz obniżonym wydatkiem energetycznym, które wynikają z braku snu.

Dlatego ważne jest, aby zadbać o zachowanie właściwych proporcji pomiędzy snem, a czuwaniem. Sypiać w nocy i kłaść się do łóżka o regularnych porach. Mieć na uwadze, że o naszym dobrym samopoczuciu przesądza nie tylko ilość, ale i jakość snu. Wprowadzenie pewnej higieny oraz rutyny w tym obszarze przeciwdziała zaburzeniom rytmu spania oraz wstawania, a to z kolei służy naszemu zdrowiu.